Σαν χθες, το 1963, η Σουηδική Ακαδημία απένειμε το Νομπέλ της Λογοτεχνίας στον Γιώργο Σεφέρη και ολόκληρη η Ελλάδα μάθαινε ότι διέθετε έναν σπουδαίο ποιητή.
Και ο Σεφέρης, μιλώντας στα γαλλικά, ενώπιον της Επιτροπής και πλήθους υψηλών προσκεκλημένων, χαρακτήρισε «αντιφατικό» το γεγονός και πρόσθεσε:
” …. ἡ Σουηδικὴ Ἀκαδημία, ἔκρινε ότι ἡ προσπάθειά μου σὲ μία γλώσσα περιλάλητη ἐπὶ αἰῶνες, ἀλλὰ στὴν παροῦσα μορφή της περιορισμένη, ἄξιζε αὐτὴ τὴν ὑψηλὴ διάκριση.
Θέλησε νὰ τιμήση τὴ γλώσσα μου, καὶ νὰ ἐκφράζω τώρα τὶς εὐχαριστίες μου σὲ ξένη γλώσσα.
Σᾶς παρακαλῶ νὰ μοῦ δώσετε τὴ συγγνώμη ποὺ ζητῶ πρῶτα -πρῶτα ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου…”.
Και ο ποιητής ολοκλκήρωσε την ομιλία του ως εξής: “Σ᾿ αὐτὸ τὸν κόσμο, ποὺ ὁλοένα στενεύει, ὁ καθένας μας χρειάζεται ὅλους τοὺς ἄλλους. Πρέπει ν᾿ ἀναζητήσουμε τὸν ἄνθρωπο, ὅπου καὶ νὰ βρίσκεται.
Ὅταν στὸ δρόμο τῆς Θήβας, ὁ Οἰδίπους συνάντησε τὴ Σφίγγα, κι αὐτὴ τοῦ ἔθεσε τὸ αἴνιγμά της, ἡ ἀπόκρισή του ἦταν: ὁ ἄνθρωπος. Τούτη ἡ ἁπλὴ λέξη χάλασε τὸ τέρας. Ἔχουμε πολλὰ τέρατα νὰ καταστρέψουμε.
Ἂς συλλογιστοῦμε τὴν ἀπόκριση τοῦ Οἰδίποδα”!
Μεταξύ μας, μέχρι τότε δεν τον γνώριζαν οι περισσότεροι Έλληνες. Δεν είχε ακόμη κατακτήσει την θέση που της ταίριαζε η ποίησή του στην ελληνική κοινωνία.
Και ευτυχώς που υπήρξε ο Μίκης Θεοδωράκης, που την ενέδυσε με την εξαίσια λαϊκή μουσική του, μετατρέποντάς την αυτομάτως σε κτήμα του συνόλου σχεδόν των Ελλήνων.
Φυσικά, υπήρξε μια μικρή «στραβοτιμονιά», καθώς η προσαρμογή των στίχων στο πεντάγραμμο, αλλοίωσε το νόημα στην «Άρνηση» (γνωστή ως «Στο περιγιάλι το κρυφό»).
Εκεί, λοιπόν, ο ποιητής έγραψε: «Mε τί καρδιά, με τί πνοή, τι πόθους και τί πάθος, πήραμε τη ζωή μας· λάθος! κι αλλάξαμε ζωή»…
Ο ποιητής, δηλαδή, αποφαίνεται ότι ήταν λάθος, που «πήραμε την ζωή μας» με καρδιά, ψυχή, φόβους και πάθος».
Ο μουσικός, όμως, για να προσαρμόσει τον στίχο στην δική του ιδέα, άφησε να εννοηθεί ότι «πήραμε τη ζωή μας λάθος», δηλαδή ζήσαμε με λάθος τρόπο.
Θα πείτε «και τί σημασία έχει μια «άνω τελεία» όταν τελικώς «αλλάξαμε ζωή»;
Μεγάλη, καθ’ ότι αλλοιώνεται το χρώμα και το «αίμα» του έργου. Όμως, «καλύτερα χωρίς μιαν άνω τελεία παρά να παρέμενε άγνωστη, στο ευρύτατο κοινό, η ποίηση του μέγιστου Σεφέρη!
Την ίδια ημέρα, 10 Δεκεμβρίου, αλλά στο 1893, είχαμε άλλη μια «παραφθορά».
Ο Χαρίλαος Τρικούπης “ἐν τῇ ῥύμῃ τοῦ λόγου του”, αναφερόμενος στους δανειστές που μας πίεζαν κατά τρόπον επονείδιστο (το συνήθιζαν από τότε) , είπε ότι ” πρέπει να λαλήσωμεν προς αυτούς, επτωχεύσαμεν δυστυχώς”.
Τί ήταν να το πει; Το άρπαξε η τότε αντιπολίτευση το «τσιτάτο» και το έκανε «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»!
Ένα «σλόγκαν» που παραμένει έκτοτε στα συρτάρια όλων ημών, των υπηρετών της ενημερώσεως και το ξεφουρνίζουμε σε κάθε δυνατή ευκαιρία! .
Όμως δεν είναι απολύτως έτσι τα πράγματα. Ο Τύπος παρουσίασε το ρηθέν ως επίσημη διακήρυξη Πτωχεύσεως.
Κάτι που δεν συνέβη, παρά το ότι ελέχθη, αλλά με διαφορετική πρόθεση και νόημα…
Τ’ είχες, Γιάννη; Τ’ είχα πάντα…
